Tianeti (gemeente)

Tianeti
თიანეთის მუნიციპალიტეტი

Gemeente in Georgië
Locatie in Georgië
Geografie
Regio	Mtscheta-Mtianeti
Hoofdplaats	Tianeti
Oppervlakte	906 km² [1]
Hoogste punt	Tsjitsjo (3076 m)
Coördinaten	42° 6′ NB, 44° 58′ OL
Coördinaten	42° 8' NB, 45° 3' OL
Bevolking
Inwoners (2023)	10.558 [2] (11,7 inw./km²)
Etniciteit (2014)	Georgisch (99,4%)
Religie (2014)	Georgisch-Orthodox (98,8%)
Bestuur
Burgemeester	Levan Tsiklaoeri (2021-)
Overige informatie
Tijdzone	UTC+4
Website	tianeti.gov.ge
Tianeti in Mtscheta-Mtianeti
Foto's
Cultureel erfgoed: Botsjorma-fort en kerk
Portaal    Georgië

Tianeti (Georgisch: თიანეთის მუნიციპალიტეტი, Tianetis munitsipaliteti) is een gemeente in het noordoosten van Georgië met 10.558 inwoners (2023) en een oppervlakte van 906,3 km², gelegen in de regio (mchare) Mtscheta-Mtianeti. De gelijknamige plaats is het bestuurlijk centrum. De gemeente is de bron van de Iori, een belangrijke linkerzijrivier van de Mtkvari.

Geschiedenis

Het bestuurlijke gebied van de gemeente Tianeti komt vrijwel geheel overeen met de historische Georgische regio Ertso-Tianeti, dat onderdeel was van Kachetië en het fusiekoninkrijk Kartli-Kachetië. In 1801 annexeerde het Russische Rijk Kartli-Kachetië, waarmee het gebied onder Russisch gezag kwam te staan. De contouren van de moderne bestuurlijke indeling van Georgië werden geschapen door de bestuurlijke onderverdeling in de Georgische gouvernementen.

In Russisch Rijk

Tianeti werd in 1843 onderdeel van het okroeg (regio) Toesjino-Psjavo-Chevsoerski, dat in 1846 opgenomen werd in Gouvernement Tiflis. Het okroeg omvatte de historische regio's Chevsoeretië, Psjavi, Toesjeti en Ertso-Tianeti. Het dorp Tianeti werd het bestuurlijk centrum van dit okroeg. In 1859 werd de regio hernoemd in het okroeg Tianeti, dat in 1874 vervolgens werd hervormd in een oejezd (provincie) met dezelfde naam.^[3][4] Het oejezd, ook wel Mazra geheten in het Georgisch, werd vervolgens onderverdeeld in drie districten, zogeheten oetsjastoks (Russisch: участокъ), te weten Psjavo-Chevsoeretië, Toesjeti-Kacheti en Ertso. Het gebied van de hedendaagse gemeente Tianeti komt overeen met het toenmalige oetsjastok Ersto.

Aanleg wegen

Arnold Zisserman, klerk en later senior assistent voor prins Tsjolokasjvili, hoofd van het okroeg Toesjino-Psjavo-Chevsoerski voor de Russische onderkoning voor de Kaukasus Michail Vorontsov, had tussen 1844 en 1848 zijn standplaats in Tianeti. De prins bleef tot zijn dood in 1847 zijn residentie in Matani (Kacheti) behouden.^[6] Een van Zisserman's belangrijkste inspanningen in het district omhelsden de verbetering van de bereikbaarheid van Tianeti, dat toen nog alleen te paard en niet met een koets te bereiken was.

Zisserman was als ambtenaar verantwoordelijk voor de aanleg van de wegen naar Tiflis, Kacheti en Ananoeri (aan de Georgische Militaire Weg) om het vervoer van wijn per wagen vanuit Kacheti naar Rusland te verbeteren. Daarnaast was ook het doel om het regionale bestuurscentrum per wagen te verbinden met de hoofdstad van de Kaukasus, Tiflis.^[7] Hiermee legde Zisserman de basis voor de hedendaagse regionale hoofdwegen.

Vorming district

Het oejezd Tianeti werd in 1924 opgeheven en was tot 1929 onderdeel van het oejezd Doesjeti om tot 1930 kortstondig onderdeel te zijn van het oejezd Tiflis. Tijdens de bestuurlijke herindelingen van de Sovjet-Unie in 1929-1930 van de Sovjet-Unie werd het rajon (district) Tianeti gecreëerd. Het had eerst de naam Ertso-Tianeti en was tot 1932 onderdeel van het oblast Tiflis. Daarna werd het een zelfstandig rajon.^[8] In het onafhankelijke Georgië werd het district in 1995 onderdeel van de nieuw opgerichte regio (mchare) Mtscheta-Mtianeti en in 2006 werd het district omgevormd naar een gemeente (municipaliteit).

Geografie

De gemeente Tianeti strekt zich in noord-zuid richting uit over ongeveer 60 kilometer, en vormt het bovenste stroomgebied van de Iori dat hier helemaal omsloten is met bergen. Het is een bergachtig gebied met de Iori-vallei en de zuidelijk gelegen Ertso-depressie als centrale gebieden. Tianeti grenst aan vier gemeenten, met langs de gehele westkant en het noorden ligt Doesjeti, terwijl de hele oostkant grenst aan Achmeta (regio kacheti). In het zuiden liggen ten slotte de gemeenten Sagaredzjo en Mtscheta.

Kartli- en Kachetigebergtes

Tianeti wordt vanuit het noorden omsloten door twee noord-zuid gebergtes van de Grote Kaukasus, de Kartli- en Kachetigebergtes die de westelijke en oostelijke grenzen vormen. De gebergtes beginnen in het noorden net buiten de gemeente bij de 3276 meter hoge berg Giorgi Anksjelidze. Deze eerder naamloze berg werd in 2018 vernoemd naar een Georgische soldaat die door marteling omkwam in de Russisch-Georgische Oorlog van 2008.^[9] Deze berg is de waterscheiding van de rivieren Iori, Alazani en Psjavi Aragvi.

In het noorden van de gemeente worden hoogtes tot 3000 meter boven zeeniveau bereikt, waarvan de Tsjitsjo in het Kartligebergte de hoogste top is (3076 m).^[11] Het Kartligebergte loopt in het zuiden over in de Sabadoeri bergrug die in een zuidoostelijke draai de zuidelijke begrenzing vormt en de Ertso-depressie omsluit. Dit deel van de gemeente is onderdeel van het nationaal park Tbilisi. Het Kachetigebergte loopt in het zuiden van de gemeente over in het Gomborigebergte, een dominante bergrug in de regio Kacheti, die de Alazani en Iori stroomgebieden van elkaar scheidt.

Iori

De Iori ontspringt in het noordoosten van Tianeti en stroomt via Ertso en het zuidoosten van de gemeente door een kloof tussen de Sabadoeri- en Gomborigebergtes naar het Iori Hoogland in Kacheti. In het zuiden van de gemeente ligt de Ertsodepressie, een dal omsloten door voornoemde bergruggen met een lengte van ongeveer 10 kilometer en een breedte van 5-6 kilometer, wat het historisch tot centrum van het gebied maakte. Het ligt op een hoogte van onegeveer 1000 meter boven zeeniveau.^[12]

Sioni-reservoir

In het zuidoosten van de gemeente, bij het daba Sioni ligt het 12,8 km² grote Sionireservoir dat tot stand kwam door het afdammen van de rivier Iori. In 1963 werd het reservoir voor de lokale waterhuishouding en energieproductie in bedrijf gesteld. Het reservoir heeft een maximale diepte van circa 68 meter en een maximaal watervolume van 325 miljoen m³, en is daarmee het derde grootste reservoir in Georgië.^[13]

Voor het meer moest de oorspronkelijke nederzetting van Sioni, Keboeli, geofferd worden. Ook middeleeuws cultureel erfgoed op de oevers van de rivier werd geofferd. Een kerk uit de 5e eeuw werd ontmanteld en in het etnografisch openluchtmuseum van Tbilisi opgebouwd.^[14][15]

Demografie

Begin 2023 telde de gemeente Tianeti 10.558 inwoners,^[2] een stijging van bijna 8% ten opzichte van de volkstelling van 2014.

Bevolkingsontwikkeling van de gemeente Tianeti
	1897	1922	1939	1959	1970	1979	1989	2002[16]	2014	2020	2023
Gemeente Tianeti	-	-	17.628	18.559	17.341	16.554	15.128	14.014	9.468	10.182	10.558
Tianeti	1.089	1.381	1.908	2.319	3.546	4.105	4.266	3.598	2.479	3.021	3.295
Sioni	-	201	-	-	429	605	487	438	371	290	289
Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië 1897 tot heden.[17][18][19][20] Noot:[16]

Etniciteit en religie

De bevolking van Tianeti bestond in 2014 vrijwel geheel uit Georgiërs (99,4%), op een klein aantal Osseten, Russen, Armeniërs, Grieken en Oekraïners na.^[22] Vrijwel alle inwoners waren volgens de volkstelling van 2014 Georgisch-Orthodox (98,8%), met enkele tientallen jehova's als enige geloofsminderheid.^[23]

Administratieve onderverdeling

De gemeente Tianeti is administratief onderverdeeld in 12 gemeenschappen (თემი, temi) met in totaal 84 dorpen (სოფელი, sopeli) en twee 'nederzettingen met een stedelijk karakter' (დაბა, daba). Deze zijn het bestuurlijk centrum Tianeti en Sioni.^[1]

Bestuur

De gemeenteraad van Tianeti (Georgisch: საკრებულო, sakreboelo) is het vertegenwoordigend orgaan dat elke vier jaar via een gemengd kiesstelsel wordt gekozen. Deze bestaat sinds 2021 uit 27 leden: 18 leden worden via een proportionele lijststem gekozen en 9 leden worden gekozen door middel van een districtenstelsel.^[24] In 2017 was de verhouding 15 proportioneel om 12 districtszetels.

Bij de gemeentelijke verkiezingen van oktober 2021 werd Levan Tsiklaoeri van Georgische Droom met 54,5% van de stemmen gekozen tot burgemeester, via een tweede ronde tegen burgemeester Tamaz Metsjiaoeri. Alle 9 districtszetels zijn naar kandidaten van Georgische Droom gegaan. Deze partij behaalde tevens de meeste proportionele stemmen (43,1%), gevolgd door Voor Verenigd Georgië van Tamaz Metsjiaoeri (22,6%), Verenigde Nationale Beweging (18,9%) en Voor Georgië (6,7%). Zes andere partijen haalden de kiesdrempel van 3% niet.^[25][26]

Bezienswaardigheden

Tianeti is een gebied met een rijke culturele geschiedenis. Er zijn nog een aantal oude gebouwen en ruïnes te zien.

• Botsjorma-fort uit de 10e eeuw. Gelegen op een belangrijke strategische plek.^[29] Er staat ook een middeleeuwse kerk.
• Ertso-fort, het restant van een verdedigingswerk.
• Zjebota Mariamtsminda klooster uit de hoge middeleeuwen.^[30]
• Atsjili-klooster in het dorp Nadokra. Twee hallenkerken uit de 8e eeuw en een middeleeuwse woontoren van vijf verdiepingen.^[31]

Vervoer

Het zuidelijke deel van de gemeente is vanuit de buurgemeenten goed bereikbaar via verschillende nationale wegen: de Georgische nationale route Sh27 (Dzjinvali - Tianeti), de Sh30 (Tbilisi - Tianeti) en de verbindingsroute uit Kacheti, de Sh43 (Lagodechi - Kvareli - Achmeta - Tianeti).

Externe links

• (en) Website gemeente Tianeti

Referenties

Zie de categorie Tianeti Municipality van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.