Wodorofosforan wapnia

Wodorofosforan wapnia
Nazewnictwo
Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
addyt.

hydroksydotrioksydofosforan(2−) wapnia

wodor.

wodoro(tetraoksydofosforan) wapnia

Inne nazwy i oznaczenia
półsyst.

wodorofosforan wapnia, wodoroortofosforan wapnia

Stocka

wodorofosforan(V) wapnia, wodoroortofosforan(V) wapnia

farm.

łac. calcii hydrogenophosphas dihydricus[1], calcii hydrophosphas[1]

inne

E341b, daw. dwuzasadowy fosforan wapnia, drugorzędowy fosforan wapnia, wodorofosforan wapniowy, fosforan dwuwapniowy, fosforan diwapniowy

Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

CaHO4P

Inne wzory

CaHPO4

Masa molowa

136,06 g/mol

Wygląd

bezwonny biały proszek[2]

Minerały

monetyt, bruszyt

Identyfikacja
Numer CAS

7757-93-9
7789-77-7 (dihydrat)

PubChem

24441

SMILES
OP(=O)([O-])[O-].[Ca+2]
Właściwości
Gęstość
2,92 g/cm³ (bezwodny)[3][4]; ciało stałe
2,31 g/cm³ (dihydrat)[3][4]; ciało stałe
Rozpuszczalność w wodzie
0,1–0,2 g/dm³[2][3]
w innych rozpuszczalnikach
nierozpuszczalny w etanolu[3][1][4], rozpuszczalny w rozcieńczonych kwasach mineralnych[4]
Temperatura rozkładu

370 °C[2]
109 °C (dehydratacja dihydratu)[2]

Budowa
Układ krystalograficzny

trójskośny[5]
jednoskośny (dihydrat)[5]

Niebezpieczeństwa
Globalnie zharmonizowany system
klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
Substancja nie jest klasyfikowana jako
niebezpieczna według kryteriów GHS[2].
NFPA 704
Na podstawie
podanego źródła[6]
0
1
0
 
Temperatura zapłonu

niepalny

Dawka śmiertelna

LD50 10 000 mg/kg (szczur, drogą pokarmową)

Podobne związki
Inne aniony

CaHAsO
4

Inne kationy

BeHPO
4, MgHPO
4, SrHPO
4, BaHPO
4

Podobne związki

Ca
3(PO
4)
2, Ca(H
2PO
4)
2

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Wodorofosforan wapnia (łac. calcii hydrogenophosphas) – nieorganiczny związek chemiczny, wodorosól wapniowa kwasu fosforowego. Ma postać białego bezwonnego proszku lub kryształków. Praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie. Bezwodny wodorofosforan wapnia występuje w naturze jako minerał monetyt, a dihydrat jako bruszyt.

Otrzymywanie

Wodorofosforan wapnia może być otrzymywany przy użyciu roztworów chlorku wapnia i wodorofosforanu sodu[4][5]:

CaCl
2 + Na
2HPO
4 → CaHPO
4 + 2NaCl

Innym sposobem jest reakcja kwasu fosforowego z wodą wapienną[4]:

Ca(OH)
2 + H
3PO
4 → CaHPO
4 + 2H
2O

Wodorofosforan wapnia jest także produktem ubocznym otrzymywania hydroksyapatytu, podczas którego zachodzi reakcja kwasu fosforowego z fosforanem wapnia[4][5]:

H
3PO
4 + Ca
3(PO
4)
2 → 3CaHPO
4

Zastosowanie

Stosowany jest jako suplement diety i źródło wapnia (zarówno w żywności, jak i w pożywieniu dla zwierząt) oraz zagęstnik i środek spulchniający do ciasta[4]. Używa się go również w wielu produktach stomatologicznych i medycznych, tworzywach sztucznych, nawozach oraz do produkcji szkła[4].

Przypisy

  1. ↑ a b c Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3 .
  2. ↑ a b c d e Calcium hydrogen phosphate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank, Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 3760 [dostęp 2010-10-08]  (niem. • ang.).
  3. ↑ a b c d David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0  (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i PradyotP. Patnaik PradyotP., Handbook of Inorganic Chemicals, London: McGraw-Hill, 2003, s. 172–173, ISBN 0-07-049439-8  (ang.).
  5. ↑ a b c d Merck Index. An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals, wyd. 13, Whitehouse Station: Merck & Company, 2001, ISBN 0-911910-13-1, OCLC 224225657  (ang.).
  6. ↑ Calcium Phosphate, Dibasic, Dihydrate [online], karta charakterystyki produktu Sciencelab.com, 21 maja 2013 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04]  (ang.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.