Komisariat Straży Granicznej „Rajcza”

Komisariat Straży Granicznej „Rajcza”

Budynek Komisariatu Straży Granicznej w Rajczy, fot. około 1939 r.
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	komisariat Straży Celnej „Ujsoły” komisariat Straży Celnej „Rycerka”
Organizacja
Dyslokacja	Rajcza
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 17 Obwód SG „Bielsko” Obwód SG „Żywiec”

Komisariat Straży Granicznej „Rajcza” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922^[2]. Komisariat Straży Celnej „Ujsoły” i „Rycerka”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, weszły w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Żywiec”^[3].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Rajcza” z podkomisariatem „Korbielów”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[5].

 Osobne artykuły: komisariat Straży Celnej „Ujsoły” i komisariat Straży Celnej „Rycerka”.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[6]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Rajcza” do Inspektoratu Granicznego nr 17 „Biała” i określił jego strukturę organizacyjną^[5]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu^[7]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę Straży Granicznej I linii „Rajcza” do Rycerki, a placówkę Glinka do m. Ujsoły^[8]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zniósł placówkę Straży Granicznej „Sól”^[8]. Rozkazem nr 3 z 8 września 1938 w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938, przydzielił komisariat do Obwodu „Żywiec”^[9]. Rozkazem nr 5 z 3 marca 1939 w sprawie zmian organizacyjnych [...], komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma utworzył placówkę I linii „Sól”^[10] i zniósł placówkę I linii „Przegibek” i „Morgi”^[10]. Placówkę I linii „Zwardoń” z komisariatu „Rajcza” przydzielił do komisariatu „Istebna”^[10].

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Istebna” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Czarny Dunajec” – 1928
• komisariat Straży Granicznej „Jasnowice” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Korbielów” – listopad 1929

Funkcjonariusze komisariatu

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[5]:

• komenda – Rajcza
• podkomisariat Straży Granicznej „Jeleśnia”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zwardoń”
• placówka Straży Granicznej I linii „Racza”
• placówka Straży Granicznej I linii „Morgi”
• placówka Straży Granicznej I linii „Glinka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Złatna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Korbielów” Górny
• placówka Straży Granicznej I linii „Głuchaczki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rycerka” Górna
• placówka Straży Granicznej II linii „Rajcza”
• placówka Straży Granicznej II linii „Jeleśnia”
• placówka Straży Granicznej II linii „Biała”

Organizacja komisariatu w listopadzie 1929^[17] i w 1935^[18]:

• 4/17 komenda – Rajcza
• placówka Straży Granicznej I linii „Zwardoń”
• placówka Straży Granicznej I linii „Sól” → w 1936 zniesiona, w 1939 odtworzona
• placówka Straży Granicznej I linii „Rajcza” → w 1936 przeniesiona do Rycerki
• placówka Straży Granicznej I linii „Przegibek” → w 1939 zniesiona
• placówka Straży Granicznej I linii „Glinka” → w 1936 przeniesiona do Ujsoł
• placówka Straży Granicznej I linii „Morgi” → w 1939 zniesiona
• placówka Straży Granicznej I linii „Złatna”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rajcza”

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Rybnik” z lat 1918–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykazy imienne Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.