Placówka Straży Granicznej I linii „Wójcin”

Placówka Straży Granicznej I linii „Wójcin” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w okresie międzywojennym.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[2]. W 1921 roku w Dzietrzkowicach stacjonował sztab 1 kompanii 5 batalionu celnego. W tym czasie kompania jedną ze swoich placówek wystawiała w Papierni^[3]. Nowo powstała placówka Straży Celnej „Papiernia” przejęła odcinek graniczny od placówki batalionu celnego^[4].

 Osobny artykuł: placówka Straży Celnej „Papiernia”.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[5].

Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski określił strukturę organizacyjną komisariatu SG „Dzietrzkowice”. Placówka Straży Granicznej I linii „Wójcin” znalazła się w jego strukturze^[6].

Służba graniczna

Siedziba placówki mieściła się w wynajętym od osoby prywatnej budynku^[7].

Obsada placówki: kierownik, w stopniu przodownika SG i 6 strażników. Placówka posiada telefon, który jest połączony z agencją pocztową w Bolesławcu, komisariatem w Dzietrzkowicach oraz placówką w Goli^[8].

Na terenie placówki Wójcin znajdują się następujące urzędy^[9] :
1. Placówka Straży Granicznej – przod. Ludwik Nowaczyk
2. Sołectwo – Piotr Mączka, sołtys
3. 7 klasowa Szkoła Powszechna – kierownik Franciszek Zamorski
4. Urząd Stanu Cywilnego – ks. Wróblewski
5. Agencja pocztowa II stopnia – kierownik Zofia Dawid

Teren placówki Wójcin zamieszkuje ludność mało-rolna, (ogółem 1752 osób) która posiada od 0,5 do 7 ha ziemi. Poza tym jest kilku rzemieślników, kowale, stolarze, szewcy i około 100 robotników i robotnic sezonowych, którzy dawniej wyjeżdżali do Niemiec na pracę rolną. Od 5 lat władze niemieckie zamknęły granice dla polskich robotników. W tym roku znów Niemcy zgodzili się na przyjazd polskich robotników. Właściciel młyna Papiernia – Roman Jajte posiada 27 ha ziemi i łąk oraz stary młyn, który jest napędzany turbiną wodną założoną w roku 1936. Turbina posiada moc 12 KM. Młyn posiada jedną parę walców i przemiał 24 q na dobę. Poza tym jest 7 sklepów spożywczych, 3 rzeźnickie, 2 mleczarnie, 1 restauracja, 3 samochody ciężarowe, którymi wywozi się nabiał, owce i trzodę chlewną na Śląsk, 2 budynki szkolne, 1 szopa strażacka z przyrządami do gaszenia pożarów.

Ludność pod względem religijnym:
Wszyscy mieszkańcy są wyznania rzymskokatolickiego z wyjątkiem 4 osób wyznania ewangelickiego (Roman Jajte, jego żona i dwie córki), oraz jednej osoby grekokatolickiej (Irena Hirniak nauczycielka). W m. Wójcin znajduje się kościół rzymskokatolicki wybudowany w roku 1914. Proboszczem jest ks. Wróblewski. Do parafii Wójcin należy wieś Wójcin, Andrzejów, Makowszczyzna i Gola. Parafia Wójcin należy do diecezji w Częstochowie.

Ludność pod względem przemytniczym:
Ludność miejscowa za czasów zaborczych uprawiała przemytnictwo na większą skalę. Wszystkie towary w które miejscowa ludność się zaopatrywała pochodziły z przemytnictwa. Poza tym kupcy żydowscy uprawiali przy pomocy polskich tragarzy większy przemyt w głąb kraju. Po odzyskaniu niepodległości Polski organ ochrony granicy miał ciężką walkę z przemytnikami, ponieważ nawyki ludności było ciężko zwalczyć. Dopiero w roku 1928 została zorganizowana Straż Graniczna, która swą służbę oparła na wywiadzie i od tego czasu granica została opanowana.

Ludność placówki pod względem politycznym:
Na ogół ludność zamieszkała na terenie placówki Wójcin mało się interesuje polityką i sprawami państwowymi, jest kilku zwolenników Stronnictwa Narodowego i Ludowego (Piasta). Ogółem przychodzi do Wójcina 104 czasopisma: polityczne, zawodowe i gospodarcze. Z tego 103 pisma w języku polskim i jedno w języku niemieckim (Pozener Tageblatt z Poznania dla Jajtego Romana)^[10].

Teren placówki Wójcin jest lekko pofałdowany. Łąki nad granicą państwową wznoszą się na 169 m przy kamieniu granicznym Nr 008 i na 171 m przy kamieniu granicznym 011. Od miejsca gdzie łąki stykają się z rolą teren zaczyna się wznosić i dochodzi na wschód od Wójcina do 200 m n.p.m., a na południowy zachód do 199 m n.p.m. Od tych dwóch wzniesień teren z wolna opada w kierunku północnym i dochodzi do 187 m przy Ludwinie i 173 m przy Makowszczyźnie. Poza tym prowadzą od łąk przy granicy państwowej, dwie doliny, jedna prowadzi od Papierni w kierunku północno-wschodnim i kończy się przy kolonii Łubnickiej i druga od kamienia granicznego 008/3 w kierunku północnym i kończy się na południe od Ladomierza.

Wody:
Na terenie placówki Wójcin znajduje się rzeka Prosna, która biegnie granicą państwową ze wschodu na zachód.

Drogi:
Przez teren placówki Wójcin prowadzi szosa I-szej klasy Wielun – Bolesławiec, kilka dróg wiejskich i gospodarczych. Wszystkie drogi są w dość dobrym stanie.

Osiedla i zabudowania miejscowości:
Na terenie placówki Wójcin znajdują się m. Wójcin z koloniami – Aniołki, Podlipka i Pasternik położone na północ, z kolonią Nowiny położonej na wschód, Łubnicką na południowy wschód, Golską na południowy zachód i młynem Papiernia na południu. Wszystkie kolonie łączą się zabudowaniami z m. Wójcin z wyjątkiem Podlipki, Nowin i młyna Papiernia. Odległość od placówki do kolonii Podlipka wynosi 600 m, do kolonii Nowiny 1200 m a do młyna Papiernia 2500 m.

Zabudowania:
75% zabudowań jest budowanych z drewna i kryte słomą, zaś 25% jest murowana i kryta dachówką. Ogółem jest 260 zagród^[11].

Kierownicy/dowódcy placówki

Obsada personalna placówki :

Sąsiednie placówki

• placówka Straży Granicznej I linii „Gola” ⇔ placówka Straży Granicznej I linii „Krupka” – 1928^[6]

Przypisy

Bibliografia

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie. ISSN 1505-1757. 
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Kronika komisariatu Straży Granicznej „Dzietrzkowice” z lat 1931–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Jan Maślanka: Dwory Weryho-Darewskich na tle dziejów.. Warszawa: Drukarnia Cyfrowa SR A-PRINT, 2010. ISBN 978-83-926795-2-3.
• Charakterystyka terenu własnego i przedpola placówek komisariatu Dzietrzkowice → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Dane z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie. [dostęp 2018-05-26].
• Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.

Linki zewnętrzne

• Placówki i Komisariaty Straży Celnej, Policji Państwowej, Urzędu Celnego w okolicach Wójcina