Komisariat Straży Granicznej „Szczepkowo Borowe”

Komisariat Straży Granicznej „Szczepkowo Borowe” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. Od połowy 1921 jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922^[3]. Komisariat Straży Celnej „Janowo”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Chorzele”^[4].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Szczepkowo Borowe”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[6].

 Osobny artykuł: Komisariat Straży Celnej „Janowo”.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[7]. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Szczepkowo Borowe” do Inspektoratu Granicznego nr 2 „Przasnysz” i określił jego strukturę organizacyjną^[8]. Rozkazem nr 9 z 18 października 1929 w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu^[9]. Rozkazem nr 5 z 2 września 1930 w sprawie nazw inspektoratów granicznych i komisariatów komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wydzielił placówkę Bonisław z komisariatu Szczepkowo Borowe do komisariatu Działdowo^[10]. Rozkazem nr 4/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 20 października 1931 zniesiono placówkę SG „Janowo”^[11]. Rozkaz komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego z 10 maja 1938 w sprawie terminologii w odniesieniu do władz i jednostek formacji, wydany w związku z rozkazami KSG z 25 i 29 kwietnia 1938, przemianował inspektoraty graniczne na obwody Straży Granicznej z dodaniem nazwy miejscowości, w której jednostka stacjonuje. Jednocześnie nakazał używanie w stosunku do kierowników komisariatów i placówek nowych terminów: „komendant komisariatu” i „dowódca placówki”^[12]. Komisariat wszedł w skład struktury Obwodu Straży Granicznej „Przasnysz”. Rozkazem nr 5 z 3 marca 1939 w sprawie zmian organizacyjnych [...], komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wydzielił z komisariatu „Działdowo” placówkę I linii „Bonisław” i przydzielił do komisariatu „Szczepkowo Borowe”^[13]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przemianował posterunek SG „Wieczfina” na placówkę II linii^[14].

Służba graniczna

Wydarzenia

• 26 sierpnia 1939 o 6.00, w okolicach słupa granicznego 004, leżący w rowie około 200 m od granicy żołnierze niemieccy, zastrzelili kaprala 80 pułku piechoty Ignacego Grabowskiego i strażnika placówki w Bonisławiu Wojciecha Wiśniowskiego^[15].

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Chorzele” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Działdowo” − 1928

Funkcjonariusze komisariatu

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w marcu 1928^[21]:

• komenda − Szczepkowo Borowe
• placówka Straży Granicznej I linii „Janowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Górowo-Trząski”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gołębie”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczepkowo Borowe”

Organizacja komisariatu w październiku 1929^[9]:

• 4/2 komenda − Szczepkowo Borowe
• placówka Straży Granicznej I linii „Janowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Górowo-Trząski”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gołębie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Bonisław”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczepkowo Borowe”
• placówka Straży Granicznej II linii „Janowo” → zniesiona w 1931

Organizacja komisariatu w 1933 i 1934^[22]:

• komenda − Szczepkowo Borowe
• placówka Straży Granicznej I linii „Janowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gołębie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Górowo-Trząski”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczepkowo Borowe”

Organizacja komisariatu w 1937^[22]:

• komenda − Szczepkowo Borowe
• placówka Straży Granicznej I linii „Wasiły-Zygny”?
• placówka Straży Granicznej I linii „Gołębie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Janowo”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczepkowo Borowe”
• placówka Straży Granicznej II linii „Mława”
• placówka Straży Granicznej II linii „Działdowo”

Organizacja komisariatu w 1939^[23]:

• komenda − Szczepkowo Borowe
• placówka Straży Granicznej I linii „Janowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Górowo-Trząski”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gołębie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Bonisław”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczepkowo Borowe”
• placówka Straży Granicznej II linii „Janowo”

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-00.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918–1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Antoni Krzysztof Sobczak: Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w Ciechanowie w latach 1928–1939. Przyczynek do historii. 2014. [dostęp 2017-03-14].
• Rozkazy Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.